In de module Schaarste, Geld en Handel wordt gesteld dat het vak economie draait om het maken van keuzes, als gevolg van schaarste die ontstaat door onbeperkte behoeften en beperkte middelen. Het keuzeprobleem is inderdaad een centraal thema binnen de economie, maar economie heeft een grotere rijkwijdte dan kijken naar schaarste. De lesbrief Wat is economie? laat leerlingen kennis maken met het onderscheid tussen ‘de economie’ (the economy) en ‘de economische wetenschap’ (economics). Daarbij ontdekken ze dat onze economische keuzes niet los gezien kunnen worden van de context waarbinnen ze gemaakt worden, en maken ze kennis met verschillende economische stromingen die inzicht geven in verschillende aspecten van onze economische werkelijkheid. Leerlingen krijgen zo meer inzicht in de rijkwijdte van het schoolvak economie. Deze lesbrief vormt daarmee een goede aanvulling op de module Schaarste, geld en handel als het gaat over de onderwerpen die in de economie bestudeerd worden. Deze lesbrief is domein overstijgend.

De module Schaarste, Geld en Handel behandelt één van de centrale problemen van de economische wetenschap: het keuzeprobleem. Leerlingen leren dat beperkte middelen en ongelimiteerde behoeften dwingt tot het maken van keuzes. Schaarste en opofferingskosten spelen daarin een centrale rol. De module richt zich bij de bespreking van opofferingskosten vooral op financiele waarde, gekoppeld aanhet opofferen van tijd en geld. Sociale en ecologische waarden blijven buiten beeld. De lesbrief Wat is (van) waarde laat leerlingen kennis maken met een meervoudig waardenperspectief, waarin gekeken wordt naar financiele, sociale en ecologische waarden. Aan de hand van dit meervoudige waardeperspectief en door de introductie van het begrip externe effecten kunnen leerlingen een breder overwogen keuze maken als ze moeten besluiten wat ze bereid zijn op te offeren om in hun behoeften te voorzien. Daarmee vormt de lesbrief een interssante verdieping op de module Schaarste, geld en handel ten aanzien van de opofferingskosten die overwogen kunnen worden. Module en lesbrief sluiten aan op domein B – Schaarste.

In de module Schaarste, Geld en Handel wordt gesteld dat het vak economie draait om het maken van keuzes, als gevolg van schaarste die ontstaat door onbeperkte behoeften en beperkte middelen. Het keuzeprobleem is inderdaad een centraal thema binnen de economie, maar economie heeft een grotere rijkwijdte dan kijken naar schaarste. De lesbrief Wat is economie? laat leerlingen kennis maken met het onderscheid tussen ‘de economie’ (the economy) en ‘de economische wetenschap’ (economics). Daarbij ontdekken ze dat onze economische keuzes niet los gezien kunnen worden van de context waarbinnen ze gemaakt worden, en maken ze kennis met verschillende economische stromingen die inzicht geven in verschillende aspecten van onze economische werkelijkheid. Leerlingen krijgen zo meer inzicht in de rijkwijdte van het schoolvak economie. Deze lesbrief vormt daarmee een goede aanvulling op de module Schaarste, geld en handel als het gaat over de onderwerpen die in de economie bestudeerd worden. Deze lesbrief is domein overstijgend.

De module Vraag en Aanbod bespreekt, naast het marktmodel bij volkomen concurrentie, de vraag- en aanbodzijde van de markt. Bij de bespreking van de vraagzijde wordt het begrip betalingsbereidheid geintroduceerd, deze is afhankelijk van onder andere budget en persoonlijke voorkeuren, morele voorkeuren worden hierbij buiten beschouwing gelaten. Bij de bespreking van de aanbodszijde wordt gekeken naar productiekosten, dat een deel van de productiekosten mogelijk geexternaliseerd worden is geen onderdeel van de leerstof. De lesbrief Wat is (van) waarde introduceert een meervoudig waardenperspectief op basis waarvan keuzes gemaakt kunnen worden en bespreekt daarnaast het bestaan van externe effecten van consumptie en productie. Daarmee vormt de lesbrief een goede aanvulling op de module Vraag en aanbod als het gaat over morele overwegingen die de betalingsbreidheid beinvloeden, of over de kosten van productie die mogelijk niet volledig door de producent of consument gedragen worden. Module en lesbrief sluiten aan op domein D – Markt, subdomein D1.

De module Schaarste, Geld en Handel behandelt één van de centrale problemen van de economische wetenschap: het keuzeprobleem. Leerlingen leren dat beperkte middelen en ongelimiteerde behoeften dwingt tot het maken van keuzes. Schaarste en opofferingskosten spelen daarin een centrale rol. De module richt zich bij de bespreking van opofferingskosten vooral op financiele waarde, gekoppeld aanhet opofferen van tijd en geld. Sociale en ecologische waarden blijven buiten beeld. De lesbrief Wat is (van) waarde introduceert een meervoudig waardenperspectief op basis waarvan keuzes gemaakt kunnen worden en bespreekt daarnaast het bestaan van externe effecten van consumptie en productie. Daarmee vormt de lesbrief een goede aanvulling op de module Markt en overheid als het gaat over overheidsingrijpen in situaties van marktfalen. Module en lesbrief sluiten voor dit thema aan op domein F – Samenwerken en onderhandelen, subdomein F2.

De module Markt en Overheid bespreekt, naast de verschillende marktvormen, ook de rol die de overheid speelt bij het goed functioneren van markten. Het boek legt uit dat overheden ingrijpen in de vrije marktwerking als er sprake is van marktfalen, en bespreekt drie belangrijke vormen van martkfalen, waaronder externe effecten of externaliteiten. Het boek bespreekt hoe overheden kunnen ingrijpen in geval van externe effecten, maar de uitleg van wat externe effecten zijn en waarom ze ontstaan is beperkt. Om die reden is de lesbrief Wat is (van) waarde? een goede aanvulling op het boek. De lesbrief en module sluiten op dit onderwerp aan bij domein F – Samenwerken en onderhandelen, subdomein F2.

In de module Economische groei wordt uitleg gegeven over het functioneren van de arbeidsmarkt en wordt onder andere een onderscheid gemaakt tussen structurele werkloosheid en conjuncturele werkloosheid. De verschillende vormen van werkloosheid worden echter niet uitgebreid toegelicht, en ook ik er weinig aandacht voor de overwegingen die mensen maken bij hun keuze voor een bepaalde baan: alleen het loon wordt aangehaald. In de lesbrief Waardevol werk onderzoeken leerlingen wat werk is, welk werk we waardevol vinden en welke invloed technologische innovaties hebben op de arbeidsmarkt. Leerlingen krijgen zo meer inzicht in de complexiteit van de keuzes die zij maken ten aanzien van werk. Deze lesbrief vormt een goede aanvulling op de behandeling van de arbeidsmarkt in de module Economische groei. Module en lesbrief sluiten aan op domein H – Welvaart en groei, subdomein H5.

De module Schaarste, Geld en Handel introduceert het keuzeprobleem, en bespreekt hoe schaarste ons dwingt tot het maken van keuzes. Daarbij wordt echter slechts een zeer beperkt kader meegegeven ten aanzien van de opofferingskosten waarmee keuzes gepaard gaan. Er wordt niet ingegaan op het onderscheid tussen financiele, ecologische en sociale waarde waarop die opofferingskosten betrekking kunnen hebben. Laat staan dat er wordt nagedacht over de intrinsieke waarde van bijvoorbeeld sociale cohesie of ecosystemen. Om die reden vormt de lesbrief Natuur en recht en interessante verdieping op het boek. Lesbrief en module sluiten aan op domein B – Schaarste.

Er is geen lesbrief die exact aansluit bij de thematiek die besproken wordt in de module Heden, verleden en toekomst, maar de lesbrieven Hoe (zo) circulair?, Consumeer of minder?, Grondstoffen en generaties, en natuur en recht kijken allemaal naar de gevolgen van onze productie- en consumptiekeuzes voor toekomstige generaties. Daarmee sluiten deze lesbrieven wel aan op het centrale thema van de module, het ruilen over de tijd. Ook de uitputting van grondstoffen en het overbelasten van de draagkracht van de natuur zijn vormen van ruilen over de tijd.

In de lesbrief Natuur en recht maken leerlingen uitgebreid kennis met de waarde van de natuur, zowel op de ‘gebruikswaarde’ ervan als op haar intrinsieke waarde. Leerlingen onderzoeken ook hoe de natuur beter beschermd kan worden om haar verschillende waarden veilig te stelen voor toekomstige generaties. De lesbrief vormt zo een interessante aanvulling op de module Schaarste, geld en handel als het gaat over de bespreking van opofferingskosten. Module en lesbrief sluiten beide aan op domein C – Ruil.

Er is geen lesbrief die exact aansluit bij het onderwerp risico en verzekeren, wel kan de lesbrief Inclusieve economie een goede aanvulling vormen op de bespreking van het onderwerp solidariteit wat onderliggend is aan de verzekeringsmarkt. Ook het onderwerp asymmetrische informatie kan uitgediept worden door te kijken verwijzen naar externe effecten die ontstaan bij productie, en die veelal buiten beeld van consumenten blijven.

De module economische groei legt uit dat het bbp per hoofd van de bevolinkg een beperkte indicator van welvaart is, onder andere omdat er niet gekeken wordt naar de verdeling van het bbp: kortom er wordt geen rekening gehouden met economische ongelijkheid. De module legt vervolgens uit hoe de Lorenz-curve gebruikt kan worden om ongelijkheid inzichtelijk te maken, en hoe via belastingen en toeslagen ongelijkheid verkleint kan worden. Er wordt echter niet ingegaan op mogelijke onderliggende oorzaken voor economische ongelijkheid. De lesbrief Inclusieve economie daagt leerlingen uit om na te denken over de morele component van verdelingsvraagstukken en gaat daarnaast dieper in op de negatieve gevolgen van economische ongelijkheid. Ook onderzoeken leerlingen de diepere oorzaken achter economische ongelijkheid. De lesbrief vormt daarmee een goede aanvulling op de module Economische groei waar deze kijkt naar het meten en verkleinen van ongelijkheid. Module en lesbrief sluiten aan op domein H – Welvaart en groei, subdomein H4.

De module Markt en Overheid bespreekt, naast de verschillende marktvormen, ook de rol die de overheid speelt bij het goed functioneren van markten. Het boek legt uit dat overheden ingrijpen in de vrije marktwerking als er sprake is van marktfalen, en bespreekt drie belangrijke vormen van martkfale, maar behandelt elk van die vormen vrij summier. Zo is er in het geheel geen aandacht voor marktfalen dat samenhangt met de productie en consumptie van goederen en diensten waarbij geen of onvoldoende rekening wordt gehouden met de welvaart van toekomstige generaties De lesbrief Hoe (zo) circulair bespreekt het materiaalgebruik dat onherroepelijk verbonden is aan productie en consumptie. Omdat veel van de grondstoffen die we nu gebruiken niet herwinbaar zijn, zorgt productie en consumptie nu ervoor dat toekomstige generaties minder (eenvoudig winbare) grondstoffen tot hun beschuikking heben. Leerlingen krijgen zo meer inzicht in de consequenties en maken kennis met een oplossingsrichting die deze gevolgen kan beperken: circulaire productie. Daarmee is de lesbrief een aanvulling op de module Markt en overheid waar marktfalen besproken wordt, maar niet specief ingegaan wordt op situaties waar bij de productie en/of consumptie van goederen en diensten geen of onvoldoende rekening wordt gehouden met de welvaart van toekomstige generaties Module en lesbrief sluiten voor dit thema aan op domein F – Samenwerken en onderhandelen, subdomein F2.

Er is geen lesbrief die exact aansluit bij de thematiek die besproken wordt in de module Heden, verleden en toekomst, maar de lesbrieven Hoe (zo) circulair?, Consumeer of minder?, Grondstoffen en generaties, en natuur en recht kijken allemaal naar de gevolgen van onze productie- en consumptiekeuzes voor toekomstige generaties. Daarmee sluiten deze lesbrieven wel aan op het centrale thema van de module, het ruilen over de tijd. Ook de uitputting van grondstoffen en het overbelasten van de draagkracht van de natuur zijn vormen van ruilen over de tijd.

Er is geen lesbrief die exact aansluit bij de thematiek die besproken wordt in de module Heden, verleden en toekomst, maar de lesbrieven Hoe (zo) circulair?, Consumeer of minder?, Grondstoffen en generaties, en natuur en recht kijken allemaal naar de gevolgen van onze productie- en consumptiekeuzes voor toekomstige generaties. Daarmee sluiten deze lesbrieven wel aan op het centrale thema van de module, het ruilen over de tijd. Ook de uitputting van grondstoffen en het overbelasten van de draagkracht van de natuur zijn vormen van ruilen over de tijd.

De module Vraag en aanbod bespreekt hoe het aanbod in de markt tot stand komt en bespreekt hierbij zeer kort de verschillende productiefactoren en verlegt de focus vervolgens op kostensoorten. Daarmee blijven vragen over grondstoffen en hun rol in het productieproces onderbelicht. Dat terwijl de beschikbaarheid van grondstoffen een centralere rol zullen spelen in de toekomst. In de lesbrief Grondstoffen en generaties maken leerlingen kennis met de rol die grondstoffen spelen in onze samenleving, en hoe onze omgang met grondstoffen nu gevolgen kan hebben voor toekomstige generaties. Zo ontwikkelen leerlingen een dieper begrip van het productieproces, de kosten die daar mee samenhangen en daarmee van de aanbodkant van de economie. Zo vormt deze lesbrief een goede aanvulling op de module Vraag en aanbod, bij de bespreking van het productieproces en de kosten die daarmee gemoeid zijn. Module en lesbrief sluiten aan op domein D – Markt, subdomeinen D5 en D7.

Er is geen lesbrief die exact aansluit bij de onderwerpen die besproken worden in Conjunctuur en economisch beleid maar de lesbrieven Groei en indicatoren en Ecologische economie onderzoeken beide het nut en de noodzaak van economische groei en daarmee de onderliggende redenen om conjunctuurbeleid te willen voeren. Het bespreken van deze lesbrieven gekoppeld aan de inhoud van de module biedt aanknopingspunten om de afhankelijkheid van groei voor het functioneren van onze economie te bespreken.

De module Economische groei legt uit dat het bbp bepaalt kan worden door te kijken naar de omvang van productie, inkomens en bestedingen, groei van het bbp kan darmee verklaard worden uit een toename van productie, verdiende inkomens of toegenomen bestedingen. Het boek legt uit dat economiche groei veroorzaakt wordt door een toename in het aanbod van arbeid of kapitaal, een toegenomen factorproductiviteit of betere intternationale samenwerking. Er wordt ingegaan op de tekortkoming van het bbp als indicator van welvaart en er worden alternatieven aangedragen, maar de diepgang en context daarbij zijn beperkt. In de lesbrief Groei en indicatoren onderzoeken leerlingen wat economische groei inhoudt en welke positieve en nadelige gevolgen aan groei verbonden zijn, ook worden ze uitgedaagd om na te denken over de wenselijkheid van economische groei. In de lesbrief wordt bovendien een helder onderscheid gemaakt tussen welvaart en welzijn en wordt meer achtergrond gegeven bij verschillende alternatieve indicatoren om (brede) welvaart te meten. Om die reden vormt de lesbrief een logische aanvulling op de module Economische groei waar de bestudering van het bbp en de groei van het bbp centraal staan. Module en lesbrief sluiten aan op domein H – Welvaart en groei, subdomeinen H1, H2 en H3.

Er is geen lesbrief die exact aansluit bij de onderwerpen die besproken worden in Conjunctuur en economisch beleid maar de lesbrieven Groei en indicatoren en Ecologische economie onderzoeken beide het nut en de noodzaak van economische groei en daarmee de onderliggende redenen om conjunctuurbeleid te willen voeren. Het bespreken van deze lesbrieven gekoppeld aan de inhoud van de module biedt aanknopingspunten om de afhankelijkheid van groei voor het functioneren van onze economie te bespreken.